17.11.2025.Najviša tačka zemlje u kojoj živi jedan je od elementarnih podataka koju svaki osnovac uči tokom školovanja. Za generacije odrasle u staroj Jugoslaviji, to je bio 2.864 metara visoki Triglav, danas najviši planinski vrh Slovenije. Za potonje generacije, kao najviši vrh njihove zemlje, kako god se ona zvala, važila je 2.656 metara visoka Đeravica, koja se nalazi na planinskom vencu Prokletije, smeštenom na tromeđi Srbije, Crne Gore i Albanije. A od 2021, sudeći po udžbeniku za geografiju iz te godine (str. 28), osnovci uče da je najviša tačka Srbije 2.660 metara visoka Velika Rudoka na Šar-planini.
Za sve nas koji smo na času geografije poslednji put bili davno pre korone, to mora da je iznenađenje. Kakva sad Velika Rudoka? Šta bi sa Đeravicom? Zašto su nas učili da je najviša ako to nije tačno? Šta je u stvari tačno? I šta je podstaklo ovu promenu?
Da je Velika Rudoka viša od Đeravice poznato je odvajkada, što pokazuju i topografske karte Vojnogeografskog instituta iz sedamdesetih godina prošlog veka. Doduše, Velika Rudoka je na tim kartama upisana sa visinom od 2.658 m, što je i dalje više od Đeravice, ali ne i sasvim precizno – kasnija merenja pokazala su da nadmorska visina tla na vrhu Velika Rudoka iznosi 2.660,48 m (str. 80).
Zašto je onda Đeravica važila za najviši vrh Srbije, ako se znalo da je Velika Rudoka viša? Rečju, zato što se nije znalo da je Velika Rudoka u Srbiji. Naime, ovaj vrh nalazi se na samoj granici između Srbije i Severne Makedonije, a ona je zvanično utvrđena tek početkom ovog veka kada je, nakon višegodišnjih pregovora, 23. februara 2001. godine potpisan Ugovor između Savezne Republike Jugoslavije i Republike Makedonije o protezanju i opisu državne granice.
Međutim, čak i nakon što je utvrđeno da se Velika Rudoka nalazi na teritoriji Srbije, zvanični dokumenti nisu ažurirani. Statistički godišnjak Republike Srbije navodio je Đeravicu kao najviši vrh u zemlji sve do nedavno, tačnije zaključno sa izdanjem iz 2020. godine (str. 15). Štaviše, Đeravica je kao najviši vrh Srbije navođena još u doba SFRJ (Statistički godišnjak SR Srbije iz 1990, str. 17), tako da deluje da je ta praksa samo nastavljena u godinama nakon raspada ove države.
Sa druge strane, i tu mislimo doslovno sa druge, makedonske strane granice, Velika Rudoka se nije osobito isticala budući da ova zemlja broji nekoliko viših vrhova, od kojih su četiri takođe na Šar-planini – Bristavec (2.675 m), Bakrdan (2.705 m), Mali Turčin (2.707 m) i Titov vrh (2.748 m) – a peti je najviši vrh u zemlji – Golemi Korab (2.764 m), na granici sa Albanijom. Zbog toga što se na samoj Šar-planini nalazi nekoliko viših vrhova, kao i zato što je, iz nekog razloga, među mnogobrojnim vrhovima „Šare“ višim od 2.000 metara jedan deo njih redovno izostavljan u raznim jugoslovenskim i postjugoslovenskim publikacijama, ali i zbog etabliranog statusa Đeravice kao najviše tačke Srbije, sasvim je moguće da je u godinama nakon što je ustanovljeno da je Velika Rudoka deo Srbije, ovaj planinski vrh, kako je to jedan autor sročio, „zanemaren bez predumišljaja“ (str. 73).
To jest, bio je zanemaren. Statistički godišnjak iz 2021. godine konačno je uvrstio Veliku Rudoku (str. 15), čime je ona i zvanično zavedena kao najviši vrh Srbije.
Predrag Mijatović, FakeNews Tragač
