Ne, fotografija Stjepana Filipovića ne nalazi se na ulazu zgrade UN

Poznata fotografija Stjepana (Stevana) Filipovića uslikana 22. maja 1942. godine u Valjevu, neposredno pre nego što će Filipović biti pogubljen, smatra se jednim od simbola antifašizma. U medijima se ova fotografija sporadično pojavljivala, a poslednjih godina najčešće da ukaže na nejednak odnos prema Filipovićevom nasleđu u međunarodnim i domaćim okvirima. Nasuprot tvrdnjama da se Filipovića ‚‚Hrvatska stidi” i da je ‚‚ponižen u domovini” u pojedinim medijima navodi se da ova fotografija stoji na samom ulazu u zgradu Ujedinjenih nacija u Njujorku, a u nekima i da je deo stalne postavke Muzeja holokausta u Vašingtonu. Međutim, kako smo utvrdili, ova fotografija trenutno nije izložena ni u Njujorku ni u Vašingtonu.

Sa više adresa iz Ujedinjenih nacija (iz kabineta portparola generalnog sekretara UN i iz Posetilačkog centra) mejlom su nam potvrdili da se ova fotografija ne nalazi na ulazu u zgradu, niti da je deo stalne postavke. Iz foto arhive UN takođe su nam odgovorili da je nemaju u sistemu.

Iako je nesumnjivo ovaj podatak pominjan i pre, na internetu se najranije nalazi u tekstu lista Vreme iz 2012. U ovom tekstu, zapravo prikazu knjige ‚‚Stevan Filipović – istina o istorijskoj fotografiji” autora Mirjane Belić-Koročkin Davidović i Radivoja Davidovića, navodi se da se ova fotografija danas nalazi u zgradi UN ‚‚uveličana do ‘prirodne veličine’ od tek 160 centimetara, koliko je Filipović bio visok”.

Autori ove knjige, u kojoj se podatak pominje dva puta, mejlom su nam odgovorili da su informaciju pronašli ‚‚na više mesta u knjigama i novinskim napisima”, kao i da su pokušali da provere da li se slika još uvek nalazi u zgradi UN, međutim nisu uspeli da to obave pre slanja knjige u štampu. Kako navode, više nisu u posedu građe koju su koristili za knjigu.

Iako se fotografija Stjepana Filipovića nalazi na sajtu Memorijalnog muzeja holokausta u Vašingtonu, iz ove institucije su nam odgovorili da je ona deo muzejske kolekcije, da je dostupna istraživačima, ali da nije izložena u stalnoj postavci.

Iz drugog američkog muzeja holokausta – onog u Ričmondu u Virdžiniji – nismo uspeli da dobijemo zvaničnu potvrdu, ali je izvesno da se fotografija Stjepana Filipovića barem neko vreme nalazila u postavci ovog muzeja, iako o tome domaći mediji nisu pisali.

Kada je reč o tretmanu ove fotografije u domaćim muzejima, ona nije izložena u Narodnom muzeju u Valjevu, ali jeste u Vojnom muzeju na Kalemegdanu u sali broj 38.

Proveriti da li je ova fotografija ikada bila izložena u zgradi Ujedinjenih nacija ispostavilo se kao mnogo teži zadatak: nismo uspeli da dođemo ni do kakvog nepobitnog materijalnog dokaza, a iz foto arhive UN tvrde da sliku nemaju u bazi. Kako je za skoro 70 godina postojanja današnjeg sedišta UN u toj zgradi održan veliki broj izložbi, prvi logičan korak bio je suziti posmatrani period kada je ona mogla biti izložena.

Međutim, svi sagovornici koje smo kontaktirali nisu nam mogli dati precizne informacije. Istoričar Dejan Ristić rekao nam je da se podatka seća sa studija istorije, te da je fotografija duže vreme bila izložena u zgradi Ujedinjenih nacija na Ist riveru, kao i da je ubeđen da je tokom studija video fotografiju u pomenutom kontekstu. Kolege novinari koji su se detaljnije bavili Filipovićevim delom tvrde da su za svoje informacije dobili potvrde usmeno, što od Filipovićevih potomaka, što od njegovih saboraca.

Pretraga video i foto arhive dostupne na internetu takođe nam nije dala rezultate. Video snimci nastali u decenijama nakon Drugog svetskog rata (1, 2, 3, 4)  pružaju uvid u to kako je izgledao ulaz u Ujedinjene nacije, kao i izložbeni prostor, ali na fotografiju nismo naišli.

Nismo uspeli da pronađemo preciznije informacije o tome kada se potencijalna izložba sa ovom fotografijom kao eksponatom mogla odigrati, kao ni nepobitni dokaz kojim bi se odagnala svaka sumnja. Ukoliko ste u posedu nekog izvora ili dokaza koji može biti od pomoći za definitivno otklanjanje dileme i utvrđivanje činjenica molimo vas da nam se javite.

Mediji koja su tokom poslednja dva meseca preneli netačne informacije u vezi sa ovom slikom su Espreso, Nova.rs, Nacionalna geografija, Noizz.rs i BBC na srpskom.

Danka Mihajlović, FakeNews Tragač

Naknadna napomena (31. maj 2023): Portal Espreso ispravio je netačnu informaciju.