14.12.2023.Kada u prodavnici kupujete slatkiše, ili recimo voće, pazite li na svaku pojedinost koja se nalazi na ambalaži proizvoda? Verovatno ne. To svakako nije dobra praksa, jer valja biti upoznat sa sastavom proizvoda koji ćemo konzumirati. Međutim, nekada i prevelika briga tokom kupovine ume da naškodi. Tako se veliki broj ljudi bespotrebno zabrinuo zbog mita o namirnicama iz Lidla i drugih prodavnica koje u svom sastavu navodno imaju vrlo štetan herbicid atrazin.
„OPREZ! Atrazin menja pol! (…) Ova hemikalija je najviše prisutna u čokoladnim proizvodima, voću i slatkišima, kojih kod nas ima na rafovima u Lidl prodavnicama kompanije Rainforest Aliance sa logom žabe. Atrazin je štetna hemnijska supstanca koja menja pol i mlade muškarce pretvara u žene.” Poruka sa ovim informacijama velikom brzinom proširila se društvenim mrežama i aplikacijama za ćaskanje početkom 2023. godine. Ipak, kako se ispostavilo, ovo dramatično upozorenje nema gotovo nikakvo utemeljenje u činjenicama. Radi se o nesuvislom povezivanju različitih aktera u proizvodnom lancu sa jednim štetnim herbicidom i jednim starim istraživanjem koje je vršeno na žabama.
Za početak, šta je uopšte atrazin? Radi se o sintetičkom herbicidu iz grupe triazina koji je u SAD prvi put registrovan za upotrebu 1958. godine. Prema podacima američkog Nacionalnog centra za informacije o pesticidima, koristi se za suzbijanje širokolisnih korova pre i nakon njihovog nicanja. Od 2004. godine, njegovo korišćenje u Evropskoj uniji je zabranjeno, ali se on i dalje koristi u proizvodnji drugih hemikalija. Atrazin jeste toksičan. Američka Nacionalna biblioteka medicine, ali i Evropska hemijska agencija navode da atrazin predstavlja pretnju po zdravlje i životnu sredinu i da može izazvati iritaciju kože.
U publikaciji američkog Centra za kontrolu bolesti i prevenciju pominje se da je ovaj herbicid kod životinja izazvao probleme sa jetrom, bubrezima i srcem, ali da nema dovoljno podataka o štetnom uticaju na ljude. Navodi se i da su pojedine studije pokazale da parovi na farmama na kojima se koristi atrazin mogu imati probleme sa reproduktivnim zdravljem, ali da je teško donositi zaključke na osnovu tih studija jer su ovi parovi bili izloženi i drugim pesticidima.
Ali šta je sa promenom pola? Ovde priča postaje nešto zanimljivija. I u spornoj lančanoj poruci navodi se da je do promene pola došlo kod žaba, ali se uprkos tome na oprez pozivaju – ljudi. Ono što je u poruci prećutano jeste da studija na koju se referiše govori i o tome da su žabe bile neprekidno izložene atrazinu u vodi, kao i da „žablja koža apsorbuje atrazin mnogo većom brzinom nego koža sisara“. Pojedinim žabama u studiji jeste promenjen pol, ali to ne znači da je moguće da se isto desi i ljudima.
Konačno, kakve veze to sve ima sa proizvodima u Lidlu? Deluje da je jedina očigledna veza amblem žabe. On se može videti na pojedinim proizvodima u Lidlovim prodavnicama, ali ne ukazuje na postojanje atrazina u tim namirnicama, potvrđeno je Tragaču u Lidlu. Zapravo, radi se o amblemu organizacije Rejnforest alajans koji označava ispunjenost strogih standarda proizvodnje. U publikaciji ove organizacije navodi se da je atrazin zabranjen za korišćenje na sertifikovanim farmama od 2005. godine.
Dakle, proizvode iz Lidla sa logom žabice možete jesti bez brige da ste u sebe uneli atrazin. I da, ako ste muškarac, ne brinite, nećete postati žena. Za to bi vam bila potrebna operacija.
Ivan Subotić i Tijana Femić Bumbić, FakeNews Tragač
