06.03.2024.Verovatno ste dosta puta do sada čuli ili pročitali termin džihad. Najčešće se upotrebljava u negativnoj konotaciji, u kontekstu terorizma ili međunarodnih sukoba koji uključuju zemlje sa većinskim muslimanskim stanovništvom. U domaćim, ali i stranim medijima, ova reč se uobičajeno prevodi kao „sveti rat”. Međutim, takav prevod nije sasvim adekvatan.
Džihad je postao naročito zastupljen termin u zapadnoj javnosti nakon terorističkih napada u Sjedinjenim Državama 2001. godine. Međutim, izvorno značenje ove reči, koja se pominje u Kuranu, jeste borba, napor, nastojanje. U islamskom kontekstu, to može da se odnosi na gotovo svaki napor da se lični i društveni život uskladi sa Božjim vođstvom.
U tom smislu, džihad predstavlja pre svega ljudsko samosavladavanje, borbu sa samim sobom i svojim egom. Dakle, učiniti sebe što humanijim, poniznijim, empatičnijim, kao i solidarnim prema drugima, uključujući i one koji ne pripadaju istoj veri.
Ipak, džihad može značiti i borbu na bojnom polju, pod uslovom da se radi o samoodbrani ili borbi protiv opresije, što se ujedno smatra jedinim oblikom ratovanja dozvoljenim po šerijatskom pravu. Džihad kao oružani otpor prvi put je korišćen u kontekstu progona s kojim su se suočavali muslimani, tokom Muhamedovog boravka u Meki, kada je islamska zajednica imala dve opcije: emigracija (hidžra) ili džihad. Tadašnji prelazak u Medinu smatra se početkom islamske ere.
Islam ne poznaje termin „sveti rat” u ovom kontekstu. Ova kovanica je nametnuta sa zapada, ali su s vremenom počeli da je koriste i neki islamski učenjaci. Kada bi se ona bukvalno prevela na arapski jezik, glasila bi „el-harbu mukadisa”, a ta se sintagma nijednom ne pominje u Kuranu.
Možemo zaključiti da je izraz „sveti rat” nadenut kako bi se povukla analogija sa srednjovekovnim krstaškim pohodima na Jerusalim i ostale bliskoistočne teritorije u kojima je mahom živelo muslimansko stanovništvo. Ovi pohodi su se sporadično dešavali od kraja 11. pa sve do kraja 13. veka i sa sobom su odneli na desetine hiljada života u ime borbe za hrišćanstvo. Slična paralela se može povući i sa rekonkistom – udruženim poduhvatom Španaca i Portugalaca s nastojanjem proterivanja islamskih Arapa sa Pirinejskog poluostrva tokom srednjeg veka.
Međutim, ne moramo ići ni toliko daleko u prošlost u potrazi za „svetim ratovima”. Recimo, jedna od najpoznatijih sovjetskih pesama iz Drugog svetskog rata nosi upravo ovaj naziv – Священная война iliti Sveti rat. Nastala je nakon nacističke invazije na inače ateistički SSSR, a muziku za nju komponovao je Aleksander Aleksandrov, koji je bio autor i zvanične himne ove države.
Dakle, koncept džihada znatno je kompleksniji nego što se tumači u ovdašnjim medijima. On u direktnom prevodu svakako ne predstavlja „sveti rat”, iako se u određenim slučajevima može tumačiti kao odbrambeni rat. S druge strane, termin sveti rat imao je svoje oblike i u neislamskim narodima – od krstaških pohoda na Jerusalim do Drugog svetskog rata i pesama Crvene armije.
Đorđe Majstorović, FakeNews Tragač
