„Revolucionarna operacija“ i senzacija stara skoro četiri decenije

Portal dnevnog lista Kurir preneo je juče vest o „revolucionarnoj operaciji“ u kojoj je navodno prvi put u istoriji čoveku presađeno potpuno veštačko srce. Dirljiva priča o Italijanu kojem je ugrađeno veštačko srce ipak nije toliko senzacionalna, s obzirom na to da se veštačka srca u medicini koriste još od druge polovine dvadesetog veka. Jedno takvo srce uspešno je ugrađeno i u Kliničkom centru Srbije, pre gotovo 7 godina.

Informacija o tome da su „lekari transplantirali, prvi put ikada, veštačko srce“ dospela je sa hrvatskog portala Index.hr koji je svojim naslovom „Prvi put ikad implantirano umjetno (veštačko) srce, dobio ga je čovjek iz Italije“ naveo na zaključak da se radi o do sada nezabeleženom medicinskom poduhvatu. Index je ovu priču preuzeo od Hrvatske novinske agencije HINA, koja je pak vest prenela korektno, pod naslovom „Prva komercijalna implantacija umjetnog srca tvrtke Carmat“. Ipak, Naslov portala Index uspeo je da, u Srbiji, osim Kurira prevari i portale Srbija danas i Pink, dok je Telegraf objavio da je ovo prva transplantacija veštačkog srca u Italiji, što takođe nije tačno (prva takva operacija desila se 2007. u Padovi).

Istorija presađivanja veštačkih srca

Da veštačko srce čoveku nije presađeno „prvi put u istoriji medicine“, kako je to objavio portal Srbija danas, dokazuje više istraživanja i istorijskih pregleda razvoja veštačkih srca (1, 2, 3, 4, 5). Prvi put, veštačko srce presađeno je dr Berniju Klarku 1982. godine u Univerzitetskoj bolnici Američke savezne države Juta. Doktor Vilijam de Vrijes je tokom sedmočasovne operacije svom pacijentu uspeo da ugradi veštačko srce Jarvik-7 sačinjeno od aluminijuma i poliuretana. Srce Jarvik-7 bilo je povezano sa masivnim vazdušnim kompresorom i tako omogućavalo pacijentu da preživi. Nakon 112 dana života s veštačkim srcem Klark je preminuo, ali je podvig presađivanja veštačkog srca dr de Vrijesa ostao upamćen kao revolucionaran u medicinskom svetu.

Dalji razvoj veštačkih srca doveo je do naprednog rešenja AbioCor TAH, instrumenta koji pacijentu omogućava da ne bude prikačen na mašine za spoljno pumpanje vazduha. Ceo mehanizam mogao se u potpunosti ugraditi u telo pacijenta. Ovo veštačko srce prvi put je presađeno u čoveka 2001. godine, a proučavanje tog implanta trajalo je 30 godina. Ipak, Američka agencija za hranu i lekove (FDA) ovom pomagalu dodelila je ograničenu dozvolu za upotrebu. Zbog toga, ali i medicinskih komplikacija koje je instrument stvarao, ovo veštačko srce ubrzo je prestalo da se proizvodi.

Veštačko srce novije generacije koje FDA, ali i evropski i kanadski regulatori od početka prošle decenije odobravaju za upotrebu, proizvela je kompanija SynCardia i nazvala ga Freedom portable driver. Ovo srce pacijentima omogućava da vreme provode van bolnice, pa čak i da se kupaju dok je instrument u funkciji. Sastoji se od ranca u kojem su prenosive vazdušne pumpe preko cevčica povezane sa veštačkim srcem unutar pacijenta i baterija koje pokreću mehanizam. Ipak, treba napomenuti da su sva do sada kreirana veštačka srca samo privremeno rešenje, dok se za pacijente ne pronađe odgovarajući donirani organ ljudskog porekla.

Šta se zapravo desilo „prvi put ikada“?

Prvi put u istoriji dogodilo se jedino to da francuska kompanija Carmat uspe da proda svoje veštačko srce Aeson, i to po ceni od oko 150 hiljada evra.

Ovo srce funkcioniše po sličnom principu kao i proizvod kompanije SynCardia, omogoćavajući pacijentu više mobilnosti zbog prenosivih vazdušnih pumpica u torbi. U poređenju sa proizvodom firme SynCardia, veštačko srce francuske kompanije ne proizvodi zvukove i nešto je lakše, ima 4 kilograma u odnosu na 6 koliko ima Freedom portable driver. Takođe, membrane koje imaju kontakt sa krvlju su od bioprotetičkih materijala (obrađeno goveđe perikardijalno tkivo), što bi trebalo da smanji rizik od krvarenja ili tromboze.

Ivan Subotić, FakeNews Tragač

Napomena (20. jul 2021): Portal Telegraf reagovao je na najavu ove analize na Tviteru, napominjući da se u njihovom naslovu ne navodi da je transplantacija sprovedena prvi put u istoriji, već prvi put u Italiji. FakeNews Tragač je, najavljujući tekst, zaista neoprezno svim pobrojanim medijima pripisao da su objavili kako je transplantacija veštačkog srca obavljena prvi put u istoriji, zbog čega upućujemo izvinjenje portalu Telegraf. Ipak, ni njihov naslov nije tačan, budući da je prva transplantacija veštačkog srca u Italiji obavljena 2007. godine u Padovi. U vezi sa tim dodali smo napomenu na kraju drugog pasusa analize.

Napomena (30. maj 2023): Portal Kurira ispravio je netačne navode.