05.04.2024.Drugi rediteljski poduhvat glumca i muzičara Dika Pauela, istorijska drama „Osvajač“ iz 1956. godine, do danas je uvršten u nekoliko zbornika najlošijih ostvarenja filmske umetnosti, poput „Pedeset najgorih filmova svih vremena“ kritičara Majkla Medvedeva iz 1978. godine i „Zvaničnog vodiča nagrade Zlatna malina: uživanje u najgorem iz Holivuda“ Džona Vilsona iz 2005. godine. Uprkos neslavnoj reputaciji, malo koji vršnjak ove istorijske drame bi se mogao pohvaliti trajnijom zastupljenošću u medijima širom sveta, dok će pomalo kontroverzan odabir Džona Vejna za ulogu Džingis-kana u potpunosti ostati u senci još nesrećnijeg izbora lokacije na kojoj je film sniman – u pustinji Eskalante na jugozapadu Jute.
U godini premijere „Osvajača“, jedanaest rančera ove savezne države tužilo je vladu Sjedinjenih Američkih Država zbog pomora stoke izazvanog navodnim izlaganjem radioaktivnim česticama, koje je na jug Jute naneo vetar sa poligona za testiranje nuklearnog oružja u susednoj Nevadi. Izdanje lista „Ajron kaunti rekord“ od 25. februara 1982. godine prenosi svedočenje jednog od rančera, koji tvrdi da im je 1956. godine uginulo između 300 i 400 ovaca i oko 1.200 jaganjaca, a da je vlada SAD za pomor stoke okrivila pothranjenost.
Dve godine ranije američki magazin „Pipl“ pisao je o sumnji potomaka glumaca Džona Vejna i Dika Pauela, kao i glumice Suzan Hejvort da uzrok smrti njihovih roditelja leži upravo u radijaciji kojoj su mogli biti izloženi tokom snimanja sekvenci filma na različitim lokacijama u državi Juta. „Od 220 članova glumaca i ekipe filma ’Osvajač’ iz Holivuda, neverovatnih 91 su oboleli od raka“, preneo je magazin „Pipl“ u svom tekstu. Ali koliko ih je umrlo od ove bolesti?
Prema istraživanju portala „Raskrinkavanje.ba“, zabuna oko tačnog broja preminulih nastala je zbog nedoslednog prenošenja informacija iz članka magazina „Pipl“ od strane američkog portala „Vintidž Njuz“. U tekstu ovog medija ne samo da su „oboleli“ postali „umrli“, već je i njihov broj uvećan za jedan. Domaći portali „Telegraf“, „Kurir“ i „Puls Online“, prenoseći ovu grešku, pišu o „92 umrlih“, dok originalan tekst magazina „Pipl“ pominje „46 umrlih“, među kojima su i pomenuti glumci. Dovođenje u vezu oboljevanja ekipe filma „Osvajač“ od kancera sa izloženošću radijaciji i dalje je predmet rasprave.
Nakon mnogobrojnih tužbi koje su podnete protiv vlade SAD zbog propusta da obavesti javnost o izloženosti štetnim uticajima zračenja, 5. oktobra 1990. godine usvojen je zakon kojim je omogućena novčana nadoknada za lica izložena zračenju. Iako su tokom prethodnih decenija apelacioni sudovi SAD odbacivali tužbe poput one koju su 1956. godine podneli rančeri iz Jute, ovim zakonom je ipak prepoznata odgovornost američke vlade za visok stepen izloženosti građana i životne sredine radijaciji, među kojima su se možda našli i umetnici filma „Osvajač“.
Nikola Đurić, FakeNews Tragač
