22.08.2024.Puškinova drama „Mocart i Salijeri“, na osnovu koje će 1897. godine Nikolaj Rimski-Korsakov napisati istoimenu operu, ponudila je prvi zapis danas popularnog i često adaptiranog mita o smrti verovatno najslavnijeg austrijskog kompozitora Volfganga Amadeusa Mocarta. Kombinujući motive Mocartovog „Rekvijema“ i „Don Đovanija“, Rimski-Korsakov na scenu postavlja pripovest u kojoj italijanski kompozitor Antonio Salijeri truje Mocarta, zavideći mu na talentu i uspehu. Ovaj motiv prikazan je i na platnu, a najzapaženije u filmu „Amadeus“ iz 1984. godine, reditelja Miloša Formana. Uprkos pretrajavanju mita u brojnim umetničkim ostvarenjima, novija istraživanja upućuju na manje intrigantne, premda ništa manje tragične, okolnosti Mocartove smrti u 35. godini.
Uprkos tome što je odnos Mocarta i Salijerija već tokom njihovih života bio predmet ogovaranja, „Britanika“ tvrdi da „ne postoji dovoljno dokaza o Salijerijevim navodnim intrigama“ i zlonamernoj kritici, te da priča o Salijerijevom udelu u Mocartovoj smrti nije istorijski utemeljena. U prilog tome, članak se poziva na Salijerijeve pohvale na račun „Čarobne frule“, o kojima doznajemo iz kompozitorovog poslednjeg pisma iz 1791. godine, a koje je u svom tekstu „Salijeri i Mocartov ’ubica’“ preneo i Aleksandar I. Borovic.
U članku fondacije za istraživanje bubrežnih bolesti UKRO dat je osvrt na navode koji su se pojavili nakon Mocartove smrti, prema kojima se kompozitoru pripisuje uverenje da je trovan „akva tofanom“, mešavinom arsenika i žive. Nefrolog Edvard Giljeri potvrđuje da „akva tofana“ može da izazove otkazivanje bubrega, ali „i niz drugih simptoma koje Mocart nije imao“, te da je do prestanka rada ovih organa najverovatnije došlo usled netretirane infekcije streptokokom. Do ovog zaključka došao je i dr Ričard H. C. Zegers tokom istraživanja koje je 2009. godine sprovedeno na Univerzitetu u Amsterdamu.
Mnoge pojedinosti Mocartovog kratkog života do danas ostaju nerasvetljene, te je očekivano da će se maštom, potpomognutom kompozitorovom svetskom slavom, i ubuduće popunjavati praznine koje su za njim ostale. Mnogo pažnje posvećeno je i pronalaženju Mocartovih posmrtnih ostataka, dok se njegova stvaralačka zaostavština sa više od 600 muzičkih kompozicija i dalje dopunjava novootkrivenim delima. Tako je 2021. godine, prilikom obeležavanja 265. godišnjice kompozitorovog rođenja, izveden do tada nepoznati „Alegro u D-duru“ za klavir iz 1773. godine. S druge strane, Antonio Salijeri, kapelmajstor austrijskog dvora, autor više od deset opera na tri jezika i omanjeg repertoara duhovne i instrumentalne muzike, ostao je uglavnom zaboravljen, i tek će uspeh Formanovog „Amadeusa“ ponovo oživeti interesovanje za njegovu muziku.
Nikola Đurić, FakeNews Tragač
